“Obesitas door psychische problemen.”

Jacqueline Vogelaar (59) is psycho-sociaal therapeut en ziet veel cliënten met overgewicht gerelateerd aan psychische klachten. Het overgewicht is bijna altijd een symptoom van een onderliggend psychisch probleem; de angel die je eerst moet verwijderen.

Jacqueline, jij bent psycho-sociaal therapeut, wat doe je precies?
Ik begeleid mensen met diverse psychische vraagstukken. Dat kan gaan over faalangst, relatieproblemen, seksueel misbruik, rouw en verlies, trauma’s, oude overtuigingen en omgaan met de moeilijkheden die op iemands pad komen. In mijn praktijk komt de cliënt meestal met een eet­ of gewicht gerelateerde hulpvraag.

De combinatie voeding, gewicht en kanker is een extra specialisatie van mij geworden. Dat komt o.a. door mijn persoonlijke situatie; 10 jaar geleden kreeg ik zelf hormoongevoelige borstkanker. De artsen vertelden mij dat ik door de benodigde medicatie dikker zou worden. Niet zo handig voor mij als hulpverlener met specialisatie ‘gewicht’. Ik heb ondertussen in mijn praktijk al heel veel vroowen met borstkanker geholpen zo goed mogelijk dit zware traject door te komen, zonder de bijkomstigheid van extra kilo’s. Er wordt immers al zo’n aanslag op je vrouwelijkheid gedaan.

Vertel eens wat meer over de problematiek
In de meeste gevallen komt overgewicht door te veel eten. Dit is echter vaak maar het ‘symptoom’, de uitingsvorm. Onder het eetgedrag zit vaak de onbewuste angel die het eetgedrag stuurt. Innerlijke onrust of onvrede, verdriet, trauma of oude overtuigingen triggeren dit eetgedrag. Er komen hier maar weinig mensen die alleen te veel eten; er is vrijwel altijd sprake van onderliggende psychische problematiek.

En hoe komt het dan dat jouw cliënten overgewicht hebben?
Het eten (of soms ook het niet-eten -anorexia) is ooit ontstaan als uitlaatklep om te kunnen omgaan met heftige problematiek of moeilijkheden in het leven. Eten als troost, afleiding, beloning, een vorm van controle (bij niet-eten). Het was het expansievat dat in een periode van het leven soms keihard nodig was om het dagelijkse leven aan te kunnen.

Hoe kun jij jouw cliënten helpen?
Allereerst door te laten zien dat er onder het eetgedrag een oude behoefte ligt. Die behoefte is er in de meeste gevallen zelfs in het hier en nu niet meer. Bijvoorbeeld bij een kind van 14 waarvan de ouders scheiden, moeder meer moet gaan werken en hij of zij na school altijd in een leeg huis thuis komt. Zo’n kind is dan letterlijk ‘zoekende’ en ervaart leegte. Die leegte kan dan opgevuld worden met de inhoud van de koektrommel. Zo ontstaat er een verwarring tussen behoefte en invulling. Dc behoefte is gezelschap – de invulling koekjes. Deze twee hebben niet met elkaar te maken. Soms is er ook sprake van nieuwe behoeften, zoals bijvoorbeeld bij een Empty Nest verveling of zingeving. Verveling? Ga iets ondernemen. Eenzaamheid? Zoek iemand op of bel iemand. Verdriet? Kijk hoe je kunt verwerken, eventueel met hulp.

Maar ook bij de emotie gezelligheid en feest kan de invulling altijd lekkers of wijn zijn. Een uitstapje wordt niet gezelliger van een Bossche Bol bij de koffie. Een lekkere koffie alleen kan ook al heel fijn zijn. Wat echter niet wegneemt dat er af en toe ruimte voor uitspattingen moet blijven.

Hoe lang duurt ongeveer zo’n traject?
Meestal is het zo dat er mentaal één en ander opgeruimd moet worden, zodat iemand niet steeds weer in de oude valkuil van het snaaien terechtkomt. Het doorbreken van patronen die in de loop van jaren zijn ontstaan is meestal een traject dat langer duurt dan een paar weken. Daar zal weer een nieuw karrenspoor aangelegd moeten worden dat het onbe=ste brein accepteert 

Oorspronkelijk kom ik vanuit het begeleiden door een ander voedingspatroon. Doordat ik daarin breed opgeleid ben, geef ik ook voedingsadviezen. Soms krijg ik cliënten met puur lichamelijke klachten (darmklachten, slecht slapen, gebrek aan energie, onvruchtbaarheid en PCOS) die bij mij terechtkomen voor voedingsadvies. Toch blijkt vaak onder het eetgedrag ook een mentale dynamiek of oud zeer te zitten.

En wat is de rol van de cliënt in het proces?
Tijdens de therapie geef ik handvatten. Het doorvoeren daarvan gebeurt thuis. Wel kan het zijn dat er in de praktijkruimte methoden worden toegepast zoals EMDR, Brainspotting en VS DT (zie foto). Dat zijn methoden die ruimte en verlichting brengen in het onbewuste brein, het lymbische deel van onze hersenen waardoor we onbewust bestuurd worden. We kunnen bijvoorbeeld met zintuigen zoals ogen, neus, mond invloed uitoefenen op het onbewuste.

Wat is volgens jou het belangrijkste in de aanpak van overgewicht?
Het is belangrijk dat je echt gemotiveerd bent de omslag te maken die bij jou past. De aanpak moet goed voelen, een tijdelijke oplossing is zinloos. Het gaat erom dat je een modus vindt waarbij je niet het gevoel hebt ‘op dieet’ te zijn. Je moet ook gewoon lekker kunnen leven en genieten.

Daarnaast ben ik erg voor puur en onbewerkt eten. Een voorbeeld voor mij is Pascal Naessens met haar kookboeken Nog Eenvoudiger 1 en 2. Als je alle rotzooi uit je voeding gooit, kun je al zoveel bereiken en toch heerlijk eten en leven. Alcohol bevordert depressie en angst, suikers maken moe, koffie bemoeilijkt slaap. Allemaal dingen die mee kunnen spelen bij het mentaal welbevinden.

Wat vind je van de aanpak van de GLl-coach?
Eerder doorverwijzen naar GLI is zeer zinvol denk ik. Andere stappen zoals medicatie of bariatrische chirurgie zijn zaken die goed afgestemd moeten worden op de persoonlijke situatie. Belangrijker is of er bijvoorbeeld al voldoende aandacht is geweest voor de onderliggende mentale oorzaak van het eetgedrag.

Haal eerst die angel eruit voor je de volgende stap zet!

Hoe zit dat eigenlijk bij jou? Wat is de oorzaak van jouw gewicht?

Doe de Weeg & Weet checklist en bespreek die met je huisarts.